สา มํ สณฺเหน มุทุนา, นิจฺจํ จนฺทนคนฺธินี;
องฺเคน [องฺเกน (ปี. ก.)] อุทฺธรี ภทฺทา, มาตา ปุตฺตํว โอรสํฯ
[59]
สา มํ อนฺเนน ปาเนน, วตฺเถน สยเนน จ;
อตฺตนาปิ จ มนฺทกฺขี, เอวํ ตมฺพ วิชานาหีติฯ
สุโยนนฺทีชาตกํ ทสมํฯ
มณิกุณฺฑลวคฺโค ปฐโมฯ
ตสฺสุทฺทานํ –
อถ ชินวโร หริตํ ติณโก, อถ ภินฺนปฺลโว อุรโคว ฆโฏ;
ทริยา ปุน กุญฺชร ภูนหตา, มิคมุตฺตมสคฺควเรน ทสาติฯ
2. วณฺณาโรหวคฺโค
361. วณฺณาโรหชาตกํ (5-2-1)
[60]
วณฺณาโรเหน ชาติยา, พลนิกฺกมเนน จ;
สุพาหุ น มยา เสยฺโย, สุทาฐ อิติ ภาสสิฯ
[61]
วณฺณาโรเหน ชาติยา, พลนิกฺกมเนน จ;
สุทาโฐ น มยา เสยฺโย, สุพาหุ อิติ ภาสสิฯ
[62]
เอวํ เจ มํ วิหรนฺตํ, สุพาหุ สมฺม ทุพฺภสิ;
น ทานาหํ ตยา สทฺธิํ, สํวาสมภิโรจเยฯ
[63]
โย ปเรสํ วจนานิ, สทฺทเหยฺย [สทฺทเหถ (สี. สฺยา. ปี.)] ยถาตถํ;
ขิปฺปํ ภิชฺเชถ มิตฺตสฺมิํ, เวรญฺจ ปสเว พหุํฯ
[64]
น โส มิตฺโต โย สทา อปฺปมตฺโต, เภทาสงฺกี รนฺธเมวานุปสฺสี;
ยสฺมิญฺจ เสตี อุรสีว ปุตฺโต, ส เว มิตฺโต โย อเภชฺโช ปเรหีติฯ
วณฺณาโรหชาตกํ ปฐมํฯ
362. สีลวีมํสชาตกํ (5-2-2)
[65]
สีลํ เสยฺโย สุตํ เสยฺโย, อิติ เม สํสโย อหุ;
สีลเมว สุตา เสยฺโย, อิติ เม นตฺถิ สํสโยฯ
[66]
โมฆา ชาติ จ วณฺโณ จ, สีลเมว กิรุตฺตมํ;
สีเลน อนุเปตสฺส, สุเตนตฺโถ น วิชฺชติฯ
[67]
ขตฺติโย จ อธมฺมฏฺโฐ, เวสฺโส จาธมฺมนิสฺสิโต;
เต ปริจฺจชฺชุโภ โลเก, อุปปชฺชนฺติ ทุคฺคติํฯ
[68]
ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา, สุทฺทา จณฺฑาลปุกฺกุสา;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ภวนฺติ ติทิเว สมาฯ
[69]
น เวทา สมฺปรายาย, น ชาติ นาปิ [โนปิ (ปี.)] พนฺธวา;
สกญฺจ สีลํ สํสุทฺธํ, สมฺปรายาย สุขาย จาติ [สุขาวหนฺติ (สี. สฺยา.)]ฯ
สีลวีมํสชาตกํ ทุติยํฯ
363. หิริชาตกํ (5-2-3)
[70]
หิริํ ตรนฺตํ วิชิคุจฺฉมานํ, ตวาหมสฺมี อิติ ภาสมานํ;
เสยฺยานิ กมฺมานิ อนาทิยนฺตํ, เนโส มมนฺติ อิติ นํ วิชญฺญาฯ
[71]
ยญฺหิ กยิรา ตญฺหิ วเท, ยํ น กยิรา น ตํ วเท;
อกโรนฺตํ ภาสมานํ, ปริชานนฺติ ปณฺฑิตาฯ
[72]
น โส มิตฺโต โย สทา อปฺปมตฺโต, เภทาสงฺกี รนฺธเมวานุปสฺสี;
ยสฺมิญฺจ เสตี อุรสีว ปุตฺโต, ส เว มิตฺโต โย อเภชฺโช ปเรหิฯ
[73]
ปาโมชฺชกรณํ ฐานํ, ปสํสาวหนํ สุขํ;
ผลานิสํโส ภาเวติ, วหนฺโต โปริสํ ธุรํฯ
[74]
ปวิเวกรสํ ปิตฺวา, รสํ อุปสมสฺส จ;
นิทฺทโร โหติ นิปฺปาโป, ธมฺมปฺปีติรสํ ปิวนฺติฯ
หิริชาตกํ ตติยํฯ
364. ขชฺโชปนกชาตกํ (5-2-4)
[75]
โก นุ สนฺตมฺหิ ปชฺโชเต, อคฺคิปริเยสนํ จรํ;
อทฺทกฺขิ รตฺติ [รตฺติํ (สฺยา.)] ขชฺโชตํ, ชาตเวทํ อมญฺญถฯ
[76]
สฺวสฺส โคมยจุณฺณานิ, อภิมตฺถํ ติณานิ จ;
วิปรีตาย สญฺญาย, นาสกฺขิ ปชฺชเลตเวฯ
[77]
เอวมฺปิ อนุปาเยน, อตฺถํ น ลภเต มิโค [มูโค (สฺยา.)];
วิสาณโต ควํ โทหํ, ยตฺถ ขีรํ น วินฺทติฯ
[78]
วิวิเธหิ อุปาเยหิ, อตฺถํ ปปฺโปนฺติ มาณวา;
นิคฺคเหน อมิตฺตานํ, มิตฺตานํ ปคฺคเหน จฯ
[79]
เสนาโมกฺขปลาเภน [เสนี โมกฺขูปลาเภน (สฺยา.)], วลฺลภานํ นเยน จ;
ชคติํ ชคติปาลา, อาวสนฺติ วสุนฺธรนฺติฯ
ขชฺโชปนกชาตกํ จตุตฺถํฯ
365. อหิตุณฺฑิกชาตกํ (5-2-5)
[80]
ธุตฺโตมฺหิ สมฺม สุมุข, ชูเต อกฺขปราชิโต;
หเรหิ [เสเวหิ (ปี.)] อมฺพปกฺกานิ, วีริยํ เต ภกฺขยามเสฯ
[81]
อลิกํ วต มํ สมฺม, อภูเตน ปสํสสิ;
โก เต สุโต วา ทิฏฺโฐ วา, สุมุโข นาม มกฺกโฏฯ
[82]
อชฺชาปิ เม ตํ มนสิ [เต มํ สรสิ (ก.)], ยํ มํ ตฺวํ อหิตุณฺฑิก;
ธญฺญาปณํ ปวิสิตฺวา, มตฺโต [มุตฺโต (ก.)] ฉาตํ หนาสิ มํฯ
[83]
ตาหํ สรํ ทุกฺขเสยฺยํ, อปิ รชฺชมฺปิ การเย;
เนวาหํ ยาจิโต ทชฺชํ, ตถา หิ ภยตชฺชิโตฯ
[84]
ยญฺจ ชญฺญา กุเล ชาตํ, คพฺเภ ติตฺตํ อมจฺฉริํ;
เตน สขิญฺจ มิตฺตญฺจ, ธีโร สนฺธาตุมรหตีติฯ
อหิตุณฺฑิกชาตกํ ปญฺจมํฯ
366. คุมฺพิยชาตกํ (5-2-6)
[85]
มธุวณฺณํ มธุรสํ, มธุคนฺธํ วิสํ อหุ;
คุมฺพิโย ฆาสเมสาโน, อรญฺเญ โอทหี วิสํฯ
[86]
มธุ อิติ มญฺญมานา [มธูติ มญฺญมานาย (ก.)], เย ตํ วิสมขาทิสุํ [วิสมสายิสุํ (สี. สฺยา.)];
เตสํ ตํ กฏุกํ อาสิ, มรณํ เตนุปาคมุํฯ
[87]
เย จ โข ปฏิสงฺขาย, วิสํ ตํ ปริวชฺชยุํ;
เต อาตุเรสุ สุขิตา, ฑยฺหมาเนสุ นิพฺพุตาฯ
[88]
เอวเมว มนุสฺเสสุ, วิสํ กามา สโมหิตา;
อามิสํ พนฺธนญฺเจตํ, มจฺจุเวโส [ปจฺจุวโส (สี. สฺยา.)] คุหาสโยฯ
[89]
เอวเมว อิเม กาเม, อาตุรา ปริจาริเก [ปริจารเก (ก.)];
เย สทา ปริวชฺเชนฺติ, สงฺคํ โลเก อุปจฺจคุนฺติฯ
คุมฺพิยชาตกํ ฉฏฺฐํฯ
367. สาฬิยชาตกํ (5-2-7)
[90]
ยฺวายํ สาฬิย [สาลิย (สี. สฺยา. ปี.), สาฬิก (?)] ฉาโปติ, กณฺหสปฺปํ อคาหยิ;
เตน สปฺเปนยํ ทฏฺโฐ, หโต ปาปานุสาสโกฯ
[91]
อหนฺตาร [อหนนฺต (ปี.), อหรนฺต (?)] มหนฺตารํ, โย นโร หนฺตุมิจฺฉติ;
เอวํ โส นิหโต เสติ, ยถายํ ปุริโส หโตฯ
[92]
อหนฺตาร [อหนนฺต (สี. สฺยา. ปี.), อหรนฺต (?)] มฆาเตนฺตํ, โย นโร หนฺตุมิจฺฉติ;
เอวํ โส นิหโต เสติ, ยถายํ ปุริโส หโตฯ
[93]
ยถา ปํสุมุฏฺฐิํ ปุริโส, ปฏิวาตํ ปฏิกฺขิเป;
ตเมว โส รโช หนฺติ, ตถายํ ปุริโส หโตฯ
[94]
โย อปฺปทุฏฺฐสฺส นรสฺส ทุสฺสติ, สุทฺธสฺส โปสสฺส อนงฺคณสฺส;
ตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ, สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโตติฯ
สาฬิยชาตกํ สตฺตมํฯ
368. ตจสารชาตกํ (5-2-8)
[95]
อมิตฺตหตฺถตฺถคตา [หตฺถตฺตคตา (กตฺถจิ, สี. นิยฺย)], ตจสารสมปฺปิตา;
ปสนฺนมุขวณฺณาตฺถ, กสฺมา ตุมฺเห น โสจถฯ
[96]
น โสจนาย ปริเทวนาย, อตฺโถว ลพฺโภ [อตฺโถ จ ลพฺภา (สี. สฺยา.), อตฺโถธ ลพฺภา (อ. นิ. 5.48)] อปิ อปฺปโกปิ;
โสจนฺตเมนํ ทุขิตํ วิทิตฺวา, ปจฺจตฺถิกา อตฺตมนา ภวนฺติฯ
[97]
ยโต จ โข ปณฺฑิโต อาปทาสุ, น เวธตี อตฺถวินิจฺฉยญฺญู;
ปจฺจตฺถิกาสฺส [ปจฺจตฺถิกา เต (ก.)] ทุขิตา ภวนฺติ, ทิสฺวา มุขํ อวิการํ ปุราณํฯ
[98]
ชปฺเปน มนฺเตน สุภาสิเตน, อนุปฺปทาเนน ปเวณิยา วา;
ยถา ยถา ยตฺถ ลเภถ อตฺถํ, ตถา ตถา ตตฺถ ปรกฺกเมยฺยฯ
[99]
ยโต จ ชาเนยฺย อลพฺภเนยฺโย, มยา ว [มยา วา (สฺยา. ก.)] อญฺเญน วา เอส อตฺโถ;
อโสจมาโน อธิวาสเยยฺย, กมฺมํ ทฬฺหํ กินฺติ กโรมิ ทานีติฯ
ตจสารชาตกํ อฏฺฐมํฯ
369. มิตฺตวินฺทกชาตกํ (5-2-9)
[100]
กฺยาหํ เทวานมกรํ, กิํ ปาปํ ปกตํ มยา;
ยํ เม สิรสฺมิํ โอหจฺจ [อุหจฺจ (ก.), อุหจฺจ (ปี.)], จกฺกํ ภมติ มตฺถเกฯ
[101]
อติกฺกมฺม รมณกํ, สทามตฺตญฺจ ทูภกํ;
พฺรหฺมตฺตรญฺจ ปาสาทํ, เกนตฺเถน อิธาคโตฯ
[102]
อิโต พหุตรา โภคา, อตฺร มญฺเญ ภวิสฺสเร;
อิติ เอตาย สญฺญาย, ปสฺส มํ พฺยสนํ คตํฯ
[103]
จตุพฺภิ อฏฺฐชฺฌคมา, อฏฺฐาหิปิ จ [อฏฺฐาหิ จาปิ (สี. สฺยา.), อฏฺฐาภิ จาปิ (ก.)] โสฬส;
โสฬสาหิ จ พาตฺติํส, อตฺริจฺฉํ จกฺกมาสโท;
อิจฺฉาหตสฺส โปสสฺส, จกฺกํ ภมติ มตฺถเกฯ
[104]
อุปริวิสาลา ทุปฺปูรา, อิจฺฉา วิสฏคามินี [อุปริ วิสาลํ ทุปฺปูรํ, อิจฺฉาวิสทคามินี (สี.)];
เย จ ตํ อนุคิชฺฌนฺติ, เต โหนฺติ จกฺกธาริโนติฯ
มิตฺตวินฺทกชาตกํ นวมํฯ
370. ปลาสชาตกํ (5-2-10)
[105]
หํโส ปลาสมวจ, นิคฺโรโธ สมฺม ชายติ;
องฺกสฺมิํ [องฺคสฺมิํ (ก.)] เต นิสินฺโนว, โส เต มมฺมานิ เฉจฺฉติ [ฉิชฺชติ (ก.)]ฯ
[106]
วฑฺฒตาเมว [วทฺธิตเมว (ก.)] นิคฺโรโธ, ปติฏฺฐสฺส ภวามหํ;
ยถา ปิตา จ มาตา จ [ปิตา วา มาตา วา (ปี.), มาตา วา ปิตา วา (ก.)], เอวํ เม โส ภวิสฺสติฯ
[107]
ยํ ตฺวํ องฺกสฺมิํ วฑฺเฒสิ, ขีรรุกฺขํ ภยานกํ;
อามนฺต โข ตํ คจฺฉาม, วุฑฺฒิ มสฺส น รุจฺจติฯ
[108]
อิทานิ โข มํ ภาเยติ, มหาเนรุนิทสฺสนํ;
หํสสฺส อนภิญฺญาย, มหา เม ภยมาคตํฯ
[109]
น ตสฺส วุฑฺฒิ กุสลปฺปสตฺถา, โย วฑฺฒมาโน ฆสเต ปติฏฺฐํ;
ตสฺสูปโรธํ ปริสงฺกมาโน, ปตารยี มูลวธาย ธีโรติฯ
ปลาสชาตกํ ทสมํฯ
วณฺณาโรหวคฺโค ทุติโย [อิมสฺสุทฺทานํ ตติยวคฺคปริโยสาเน ภวิสฺสติ]ฯ
3. อฑฺฒวคฺโค
371. ทีฆีติโกสลชาตกํ (5-3-1)
[110]
เอวํภูตสฺส เต ราช, อาคตสฺส วเส [วโส (ปี. ก.)] มม;
อตฺถิ นุ โกจิ ปริยาโย, โย ตํ ทุกฺขา ปโมจเยฯ
[111]
เอวํภูตสฺส เม ตาต, อาคตสฺส วเส ตว;
นตฺถิ โน โกจิ ปริยาโย, โย มํ ทุกฺขา ปโมจเยฯ
[112]
นาญฺญํ สุจริตํ ราช, นาญฺญํ ราช สุภาสิตํ;
ตายเต มรณกาเล, เอวเมวิตรํ ธนํฯ
[113]
อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม;
เย จ ตํ อุปนยฺหนฺติ, เวรํ เตสํ น สมฺมติฯ
[114]
อกฺโกจฺฉิ มํ อวธิ มํ, อชินิ มํ อหาสิ เม;
เย จ ตํ นุปนยฺหนฺติ, เวรํ เตสูปสมฺมติฯ
[115]
น หิ เวเรน เวรานิ, สมฺมนฺตีธ กุทาจนํ;
อเวเรน จ สมฺมนฺติ, เอส ธมฺโม สนนฺตโนติฯ
ทีฆีติโกสลชาตกํ ปฐมํฯ
372. มิคโปตกชาตกํ (5-3-2)
[116]
อคารา ปจฺจุเปตสฺส, อนคารสฺส เต สโต;
สมณสฺส น ตํ สาธุ, ยํ เปตมนุโสจสิฯ
[117]